آپانديسيت در بارداري
«ميزگرد سلامت» درباره مشکل خانم مهرپرور در دوران بارداري
با حضور دکتر اعظم‌السادات موسوي متخصص زنان، دکتر نسيم نادري متخصص قلب، دکتر فرامرز کريميان جراح، دکتر فرناد ايماني متخصص بيهوشي، دکتر محمودرضا رباطي متخصص پوست و دکتر محمدرضا خدايي روانپزشک
آپانديسيت در بارداري
استادي داشتم که چند بار ميان صحبت‌هايش نارضايتي خود را از نسل ما جوان‌ها اعلام کرده بود. مي‌گفت شما حرمت بزرگ‌تر را نگه نمي‌داريد، پا و زبان‌تان را جلوي کساني که زحمت‌تان را کشيده‌اند دراز مي‌کنيد و همه را مسوول آنچه خودتان بايد به دست بياوريد، مي‌دانيد. آن استاد حساب احتمالات درس مي‌داد اما جملاتي که براي تربيت‌مان مي‌گفت، شايد بيشتر از آن 4 واحدش کاربرد داشت....
همه ما وجود و هويت خودمان را از مادرهايمان داريم؛ مادراني که بي‌قيدو‌شرط براي ما فداکاري مي‌کنند.
شايد باورتان نشود اما جنيني که عشق مادر است اگر کلسيم کافي دريافت نکند به استخوان‌هاي فرشته نگهبانش حمله‌ور مي‌شود. نعمتي ارزشمندتر از سلامتي به ما اعطا نشده و مادر اين مهم را دو دستي در اختيار موجودي که هنوز او را نديده، مي‌گذارد. ميزگرد زيبايي اين هفته ما به مشکل نادري در دوران بارداري اختصاص يافته؛ آپانديسيت. براي تهيه گزارشي از اين بيماري جدي با تمام پزشکان متخصص زنان همکار «سلامت» تماس گرفتم و متوجه شدم دکتر اعظم‌السادات موسوي چنين بيماري را ويزيت کرده?اند. اين مشکل اگرچه شايع نيست اما بي‌اطلاعي از آن مي‌تواند زندگي مادر و جنين را به مو بند کند. داستان بارداري خانم لاله مهرپرور و نظر متخصصان را در اين هفته دنبال کنيد.
خانم مهرپرور که با مشکل آپانديسيت در دوران بارداري مواجه شده، مي‌گويد:
خـيـلـي تـرسـيـده بـودم؛ خـدا نـصـيـب هـيـچ مـادري نـکـنـد
سلامت: خانم مهرپرور! در ماه چندم بارداري متوجه علايم آپانديسيت شديد؟
ماه ششم. يک روز ساعت 5، هنگام اذان صبح که بيدار شدم و نمازم را خواندم، درد خفيفي را در ناحيه پهلوهايم احساس کردم. در دوران بارداري احساس گرماي شديدي داشتم. به همين دليل مقابل کولر استراحت ميکردم. با خود گفتم شايد باد مرطوب و سرد کولر باعث شده پهلوهايم ناراحت شود پس تحمل کردم. درد مرتب مي‌گرفت و ساکت مي‌شد. جدي‌اش نگرفتم. ساعت حدود 10 صبح بود که درد ناگهان شديد شد به طوري که تحمل آن برايم مشکل شده بود.
سلامت: چه کار کرديد؟
با همسرم تماس گرفتم و اطلاع دادم که درد پهلويم واقعا شديد شده و همسرم گفت که به دکتر مراجعه کنيم. اما من قضيه را جدي نگرفتم و گفتم: «احتمالا پهلويم سرما خورده، گرمش کنم بهتر مي‌شود.» باز دردم آرام شد اما مرتب و متناوبا مي‌گرفت و دوباره ساکت مي‌شد تا اينکه حدود ساعت 2 تا 3 بعدازظهر واقعا غيرقابل تحمل شده و اين بار خودم خواستم که به دکتر مراجعه کنيم.
سلامت: دکتر موسوي در مطب‌شان چه اقداماتي را براي تشخيص مشکل شما انجام دادند؟
دکتر موسوي به پهلوي من دست مي‌زدند و مي‌خواستند جايي را که درد مي‌کند نشان دهم اما من نمي‌توانستم دقيقا محل درد را مشخص کنم. تا اينکه بالاخره انگشتان‌شان را روي نقطه‌اي از پهلوي راستم گذاشتند و ناگهان درد شديدي حس کردم. ايشان گفتند امکان دارد مشکل شما آپانديس باشد. با شنيدن کلمه « آپانديس» ناگهان وحشت کردم. با تعجب پرسيدم: «آپانديس؟ من باردارم! آپانديس داري يعني چي؟» دکتر موسوي که ديدند من هول کرده‌ام بلافاصله پاسخ دادند: «من فقط حدس مي‌زنم و در دوران باداري بايد تمامي احتمالات ممکن جدي گرفته شوند. اگر نظر من که پزشک معالج تو هستم را مي‌خواهي پيشنهاد مي‌دهم امشب به بيمارستان بروي و تا فردا صبح تحت نظر باشي.» کمي آرام‌تر شدم و مراجعه به بيمارستان را پذيرفتم.
سلامت: در بيمارستان فورا شما را عمل کردند؟
در بيمارستان آزمايش خون دادم و براي عمل جراحي حاضرم کردند اما در همان حال منتظر ماندم که جواب آزمايش بيايد زيرا پزشک جراح به‌رغم اطميناني که دکتر موسوي از تشخيص‌شان داشتند، تاکيد مي‌کردند که تا جواب آزمايش را نبينم شما را عمل نمي‌کنم. من هم نگران، در دل خدا خدا ميکردم که جواب آزمايشم منفي باشد. خيلي ترسيده بودم.
سلامت: آيا بعد از اين عمل بارداري راحتي داشتيد؟
حقيقتش بعد از اين جراحي خيلي اذيت شدم. با پيش رفتن دوره بارداري و بزرگ‌تر شدن شکمم احساس ميکردم که بخيه‌هايم در حال کش آمدن و پارگي هستند (خنده)! خدا نصيب هيچ مادري نکند. دولا دولا راه مي‌رفتم و مجبور بودم شکمم را دودستي نگاه دارم. به پهلو بخوابم و اجازه نداشتم به پشت دراز بکشم زيرا گفته بودند اين حالت سبب پيچيدن بند ناف دور گردن جنين مي‌شود. من هم که سمت راست بدنم جراحي داشتم و مجبور بودم تنها به پهلوي چپ بخوابم. مواقعي که براي تغيير موقعيت و استراحت دادن از پهلوي چپم به پهلوي راستم مي‌چرخيدم درد امانم را مي‌بريد.
سلامت: آيا براي دردهايي که داشتيد مسکن تجويز شد؟
نه هيچ مسکني. تا 15، 16 روز بعد از عمل هم درد شديدي داشتم.
سلامت: آيا اين جراحي بر زمان خاتمه بارداري‌تان تاثير نداشت؟
خير. من فرزندم را 9 ماهه به دنيا آوردم.
سلامت: عملتان چقدر طول کشيد؟
حدود يك ساعت.
سلامت: بعد از اين عمل چند روز در بيمارستان بستري بوديد؟
فقط يک روز.
سلامت: جاي زخم عملتان چگونه است؟
جاي زخمم خيلي بد شکل مانده الان ظاهري شبيه به يک زخم سوختگي به ابعاد 1×10 سانتي‌متر دارد. بزرگ شدن شکمم و ترک‌هاي ناشي از بارداري کنار شکمم، باعث شده بود که بخيه‌هايم پهن‌تر شوند. به علاوه زايمانم به روش سزارين بود و به دليل باز شدن شکم براي تولد نوزاد هم اذيت شدم.
سلامت: براي بعد از دوران بارداري مشکل کاهش وزن نداشته‌ايد؟
من در دوران بارداري 20 کيلوگرم وزن اضافه کردم و بايد بعد از زايمان رژيم مي‌گرفتم تا به وزن عادي‌ام برگردم.
سلامت: آيا در خانواده‌تان سابقه آپانديسيت داشتيد؟
خير. ما اصلا در خانواده‌مان بيمار مبتلا به آپانديسيت نداشتيم و اصلا هم به علائم و درد آن آشنا نبوديم. من در اين دوران مراقب سلامتم بودم و احتمال هر مشکلي را مي‌دادم جز آپانديسيت!
سلامت: آيا اين مشکل عوارض جانبي‌‌اي هم برايتان داشت؟
بله. من بعد از اين عمل دچار افسردگي شدم. هر مادري در دوران بارداري‌اش حداقلي استرس دارد. اما من که براي اين جراحي زير بيهوشي کامل رفته بودم خيلي براي فرزندم مي‌ترسيدم. بعد از عمل مرتب گريه ميکردم و دلگرمي‌هاي هيچ کس برايم چاره‌ساز نبود. احتمال نمي‌دادم که فرزندم با اين داروها سالم به دنيا بيايد. اين استرس‌ها باعث شده بود ضربان قلبم به شدت بالا رود. به پزشک متخصص اعصاب و قلب‌وعروق مراجعه کردم و آنها بعد از معاينات لازم احتمال بيماري قلبي مرا رد کردند و تپش قلبم را ناشي از استرس شديدم دانستند. برايم داروهاي قلب و آرام‌بخشي تجويز شد که گفتند بايد آنها را مصرف کني زيرا استرس براي جنين خطر دارد. از بابت خطر آنها هم اطمينان دادند که مصرف آن داروها براي دوران بارداري ايمن است.
سلامت: اين داروها را تا چه زماني مصرف کرديد؟
تا هنگام زايمان. در ضمن بعد از زايمان دچار افزايش فشارخون شدم و از آن زمان داروي فشارخون مي‌خورم.
سلامت: فرزندتان با مشکلي مواجه نيست؟
نه. خدا را شکر دختر 2 ساله من در سلامت کامل به سر مي‌برد.
نگاه متخصص زنان و زايمان
دکتر اعظم‌السادات موسوي استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران
در جـراحي آپـانـديـسيت زنــان، رحـم آسـيـب نـمي‌بينـد
سلامت: خانم دکتر! آيا بيماري آپانديسيت در دوران بارداري شايع است؟
آپانديسيت يعني عفونت زائده آپانديس که ابتلا به آن در دوران بارداري شايع نيست.
سلامت: خانم مهرپرور در دوران بارداري به آپانديست مبتلا شده‌اند. آيا اين مشکل ايشان به وضعيت بارداريشان مربوط بوده است؟
علت ايجاد عفونت آپانديسيت هنوز کاملا مشخص نشده و ممکن است هر کسي را مبتلا کند بنابراين بروز اين مشکل در مورد خانم مهرپرور به باردار بودنشان ارتباطي نداشته است.
سلامت: آيا بزرگ شدن رحم بر آپانديس اثر مي‌گذارد؟
بله. محل قرارگيري آپانديس در دوران بارداري کمي جابه‌جا مي‌شود زيرا رحم و آپانديس در يک محدوده هستند و بزرگ شدن رحم باعث بالا رانده شدن روده بزرگ مي‌شود. در نتيجه آپانديس هم بالاتر از محل اصلي خود قرار خواهد گرفت.
سلامت: اين بالا رفتن آپانديس چه پيامدي دارد؟
اگر فرد در دوران بارداري دچار آپانديسيت شود به دليل اينکه آپانديس‌اش کمي بالاتر از افراد عادي قرار گرفته ممکن است درد ناشي از آن را با دردهاي عفوني يا ناشي از سنگ کليه يا صفرا اشتباه بگيرد و براي درمان آن هم اول به متخصص داخلي يا متخصص بيماري‌هاي کليوي مراجعه کند. از طرفي متخصص زنان هم ممکن است درد خانم باردار مبتلا به آپانديسيت را با علايم زايمان زودرس، دردهاي زودرس رحمي يا کنده شدن جفت اشتباه بگيرد. بنابراين تشخيص آپانديسيت در خانم‌هاي باردار نسبت به افراد عادي به مراتب مشکل‌تر و دقيق‌تر است.
سلامت: خانم مهرپرور توضيح دادند که شما بلافاصله با معاينه ايشان در مطب‌تان مشکل ايشان را تشخيص داده‌ايد. چطور اين قدر سريع متوجه موضوع شديد؟
خانم مهرپرور در ناحيه راست شکمشان دچار درد شديد بودند. علامت عفونت ادراري نداشتند و شرايط‌شان با علايم ايجاد سنگ‌هاي صفراوي همخواني نداشت. به من هم گفته بودند دردشان همراه با حالت تهوع و استفراغ است. نتيجه آزمايش خوني هم که همراه آورده بودند نشان مي‌داد که سطح گلبول‌هاي سفيد خونشان بالاست بنابراين نتيجه گرفتم که به احتمال قريب به يقين دچار آپانديسيت شده‌اند. به طور کلي اگر پزشک معالج خانم بارداري درباره بيمارش به آپانديسيت شک کند بايد حتما اين احتمال را جدي بگيرد و حتما تا رد اين احتمال پيش برود. به هيچ عنوان نبايد زن باردار مشکوک به آپانديس را با تحت نظر گرفتن به منزل فرستاد و بايد بلافاصله عفونت آپانديسيت او را درمان کرد.
سلامت: چرا اين عفونت در دوران بارداري اينقدر خطرناک است؟
زيرا عفونت آپانديس به سرعت پيشرفت مي‌کند و سبب پاره شدن يا به اصطلاح ترکيدن آپانديس مي‌شود. اين عفونت در حفره شکمي پخش مي‌شود. از طرفي سيستم ايمني زن باردار نسبت به قبل از بارداري ضعيف‌تر است. در نتيجه عفونت آپانديسيت براي زن باردار و جنين‌اش واقعا خطرناک است.
سلامت: معمولا هرکس که درد آپانديس‌اش شروع مي‌شود بلافاصله به اتاق جراحي مي‌رود. آيا علايم تشخيص زودهنگام‌تري براي اين عفونت وجود ندارد؟
واقعيت اين است که فاصله شروع عفونت آپانديس تا آغاز درد آن تنها 2 تا 3 ساعت است. يعني درد اولين نشانه عفونت آپانديس است که با مزمن شدن عفونت احتمال دارد کاهش يابد.
سلامت: بيشتر مادران واهمه دارند که در دوران بارداري زير تيغ جراحي بروند زيرا مي‌ترسند داروي بيهوشي براي سلامت جنينشان خطرناک باشد.
دليلي براي اين نگراني وجود ندارد. متخصصان بيهوشي از داروهايي استفاده مي‌کنند که به هيچ‌وجه از جفت عبور نمي‌کند و سبب بيهوشي جنين نمي‌شود. اگر هم احيانا مقداري از دارو به جنين برسد مشکلي پيش نمي‌آيد زيرا اعمال حيات و سلامت جنين وابسته به جريان خون مادر است و اگر کمي هم داروي بيهوشي بر جنين اثر گذاشته باشد اتفاق خاصي نمي‌افتد و جنين همچنان به تنفس و تبادلات خوني‌اش ادامه مي‌دهد.
سلامت: بسياري از مادران تصور مي‌کنند که اگر در دوران بارداري حفره شکمي‌شان باز شود انگار جنين آنها در کنار تيغ جراحي قرار گرفته و اين سبب آسيب به او خواهد شد. آيا اين فکر صحيح است؟
اصلا نبايد اين نگراني را داشته باشيد زيرا جنين در فضاي رحم است و براي جراحي آپانديس اگر چه حفره شکمي باز مي‌شود اما به ديواره رحم آسيبي وارد نخواهد شد. يعني در طول جراحي جراح به رحم کاري ندارد که مثلا تصور کنيد که پرسنل اتاق عمل مي‌توانند جنين در حال رشد را ببينند. البته چون حين عمل احتمال دارد کناره‌هاي رحم دستکاري شوند، هرچند که جراحان تا حد امکان از اين حالت پيشگيري مي‌کنند احتمال دارد مادر دچار زايمان زودرس شود که البته اين مشکل با داروهاي ضدانقباض رحم قابل پيشگيري است.
سلامت: خانم مهرپرور اشاره کردند که بعد از جراحي احساس مي‌کردند بخيه‌هايشان در حال پاره شدن است. اين تنها يک احساس بوده يا واقعا بخيه‌ها کش مي‌آيند؟
جراح محل جراحي را در خانم‌هاي باردار با نخ‌هاي غيرقابل‌جذب مي‌دوزد و چون پوست شکم در اين دوران منبسط مي‌شود با وجود اين نخ‌ها تحت فشار قرار مي‌گيرد.
سلامت: ايشان بعد از جراحي‌شان استرس زيادي داشته‌اند. چرا استرس براي سلامت جنين خطرناک است؟
خانم مهرپرور مراحل سختي را در دوران بارداريشان پشت سر گذاشته‌اند. اطلاع از تشخيص چنين بيماري حادي در دوران بارداري و همچنين پشت‌سر گذاشتن جراحي به هرحال شوک بزرگي است. به همين دليل تيم پزشکي معالج و خانواده بيمار بايد حمايت‌هاي لازم و هوشمندانه خود را درباره مادر به نحو احسن انجام دهند. به طور کلي هر استرسي در دوران بارداري مي‌تواند مشکلاتي از قبيل رشد نامناسب جنين، بالا رفتن فشار خون مادر و زايمان زودرس ايجاد کند.
سلامت: آيا افزايش فشارخون خانم مهرپرور بعد از دوران بارداري با آپانديسيت يا استرس‌هايشان مرتبط بوده است؟
خير. ايشان زمينه پرفشاري‌خون را از دوران جنيني داشته‌اند و خانواده‌شان هم سابقه پرفشاري خون دارند.
سلامت: توصيه آخر؟
به تمام خانم‌هاي باردار گوشزد مي‌کنم که دردهاي شکمي در دوران بارداري اهميت بسيار زيادي دارند و اگر بيمار احساس مي‌کند که دردهايش با علايم ديگري مانند تهوع يا استفراغ همراه است يا حالت منقطع (گرفتن و ول کردن) دار، بايد حتما پزشک معالج خود را آگاه کند.
پاسخ با نقل قول