نتايج ارزيابي شيوع اختلالات ساختار قامتي دردانش‌آموزان منتشر شد
سپيده سمائي
<دختر انقدر بپربپر نكن، از قدت خجالت بكش، آخه ناسلامتي ديگر بزرگ شدي، زشته انقدر ورجه وورجه مي‌كني.> باور عمومي در جامعه ما تحرك و جنب‌وجوش را براي دختران عيب به شمار مي‌آورد. نتيجه چنين باوري به‌علاوه محدوديت فضاهاي ورزشي مخصوص دختران، باعث شده تا مطابق آخرين آمار 11/52 درصد از دختران دانش‌آموز ايراني مبتلا به ناهنجاريهاي ساختار قامتي باشند كه در مقايسه با استانداردهاي جهاني وضعيت اسفناكي را ترسيم مي‌كند. هر چند در اين ميان وضعيت پسرهاي ما هم چندان تعريفي ندارد و 8/3 درصد پسران مقطع راهنمايي هم از اين ناهنجاري‌ها رنج مي‌برند. ناهنجاري‌هايي چون صافي كف‌پا، شانه نامتقارن، كمر گود، پشت‌گرد، پشت كج، زانوي پرانتزي و...
كارشناسان بر اين باورند كه علاوه بر اختلالات ژنتيكي، صدمات ارتوپدي و بيماري‌ها و ژنتيك، عوامل مربوط به سبك زندگي، چون فقرحركتي، عادات نامناسب، الگوي نامناسب حركات بدني، افزايش وزن، وضعيت غلط بدن و پوشش نامناسب سهم عمده‌اي در بروز اين ناهنجاري‌ها دارند.
اين مسائل باعث شده تا از چندي پيش بررسي ساختار قامتي دانش‌آموزان و شناسايي ناهنجاري‌ها در دستور كار دفتر فعاليتهاي ورزشي آموزش و پرورش قرار گيرد. پيش از اين نيز مطالعاتي درباره فقر حركتي، عادت‌هاي نامناسب و وضعيت غلط بدن در فعاليتهاي روزمره و همچنين توجه به وضعيت كيف و كفش دانش‌آموزان انجام شده بود كه نتيجه عملي در برنداشت. اين‌بار اما، ايجاد كانون ورزش‌هاي اصلاحي، شكلي جدي‌تر به خود گرفته است. دكتر مجيد كاشف مديركل فعاليتهاي ورزشي آموزش و پرورش در گفتگو با سلامت در اين زمينه مي‌گويد: <تقريبا از سال تحصيلي 68-69 و با تحقيق بر روي موضوع ناهنجاريهاي قامتي پسران مقطع راهنمايي در قالب يك پايان‌نامه دانشجويي، بحث توجه به ساختار قامتي دانش‌آموزان در آموزش و پرورش مورد توجه قرار گرفت. پس از آن محققان ديگر تحقيق‌هاي مشابهي انجام دادند اما از سال 78 و با شكل‌گيري دفتر تربيت بدني پسران و دختران اين مقوله با جديت بيشتري در مجموعه پيگيري شد.> كاشف مي‌افزايد: <ما براي انجام اين طرح از همكاري اساتيد و كارشناسان توانبخشي استفاده كرديم. در اين سال‌ها دانش‌آموزان دختر و پسر در سه مقطع تحصيلي به مراكز تربيت بدني و تندرستي كه در 723 منطقه آموزش و پرورش در سطح كشور وجود دارد، ارجاع مي‌شوند تا مورد بررسي كارشناسان قرار گيرند. اما مسلما شناسايي دانش‌آموزان مشكل‌دار دردي از كسي دوا نمي‌كند و مرحله مهم‌تر آموزش فرد براي انجام حركات اصلاحي است.> امر مهمي كه به دليل عدم پيش‌بيني امكانات لازم نمي‌شد. دكتر كاشف در اين مورد مي‌گويد: <ما مجبور شديم فقط به چاپ كتاب و بروشور اكتفا كنيم. اين بروشورها را در اختيار والدين دانش‌آموزان مشكل‌دار قرار مي‌داديم تا در منزل بر فعاليت بچه‌هايشان نظارت كنند. اما ما واقعا امكان نظارتي نداشتيم كه حركات اصلاحي درست و به ميزان لازم انجام مي‌شوند يا نه.>
اما داستان به اينجا هم ختم نمي‌شود: <شما به چه جراتي روي دختر ما عيب مي‌گذاريد؟> اين هم نمونه‌اي از برخورد بعضي از خانواده‌هاست كه مربيان به آنها اطلاع مي‌دادند فرزندشان مشكلي در ساختار قامتش دارد: <البته بسياري هم با موضوع كنار مي‌آيند و در پي رفع مشكل هستند.> اين را دكتر كاشف مي‌گويد. وي ادامه مي‌دهد: <ما در سال‌هاي 82 و 83 در مورد دختراني كه در آزمايش اوليه مهر ماه با ناهنجاري روبه‌رو بودند، آزمايش‌ها را در دو نوبت ديگر در بهمن‌‌وخرداد ماه تكرار مي‌كرديم تا ببينيم انجام حركات اصلاحي در منزل چه تاثيري روي آنها گذاشته است و هميشه هم با كاهش آمار ناهنجاري‌ها روبه‌رو بوديم اما متاسفانه نمي‌دانستيم اين كاهش آمار نتيجه انجام حركات است و يا كاهش مراجعه دانش‌آموزان، چون در اين ميان ممكن بود بسياري به دليل همان تعصبات خانوادگي، تنبلي و بي‌حوصلگي اصلا تمرينات را انجام ندهند و در نوبت‌هاي بعدي هم مراجعه نكنند.>
دختران سنتي، پسران ديجيتال
روش معمول تشخيص ناهنجاريهاي ساختار قامتي آن است كه پزشك يا مربي بهداشت با انجام معاينات لازم و با كمك اندازه‌گيري طول اندام‌ها، برآمدگي‌‌ها و فرورفتگي‌هاي قسمت‌هاي مختلف بدن كودك، ناهنجاريهاي احتمالي را شناسايي مي‌كند. اين آزمون‌ها به طور كلي برپايه مشاهده چشمي استوارند و امكان اختلاف ديد و سليقه مربي‌هاي مختلف و همچنين خطاي ديد وجود دارد. اين مسئله باعث شده تا كارشناسان دفتر فعاليتهاي تربيت بدني بر اساس آخرين روش‌هاي موجود، نرم‌افزاري تهيه كنند تا به كمكآن، عكس ديجيتال تمام قد دانش‌آموز مورد ارزيابي قرار گيرد. اين روش از سال 83 تا 84 اجرا شده است اما فقط براي پسران مقطع دوم راهنمايي، علت هم كاملا واضح است، به دليل محدوديت‌هاي شرعي و عرفي مسلما نمي‌توان از عكس دختر خانم‌ها در اين روش استفاده كرد، هر چند كارشناسان سعي دارند تا با بهره‌گيري از ابزارهاي ديگري چون استفاده از نرم‌افزار در مورد سايه دختران، اين روش دقيق‌تر را در مورد آنها هم به كار ببرند. از آن گذشته تهيه دوربين ديجيتال و آموزش افراد براي استفاده از اين روش باعث شده تا پسران فقط در مقطع راهنمايي مورد ارزيابي قرار گيرند و دختران كه هنوز از همان شيوه سنتي گذشته استفاده مي‌كنند در هر سه مقطع مورد ارزيابي باشند. دكتر كاشف در توضيح آمار ارائه شده از سوي دفتر در مورد ناهنجاريهاي موجود مي‌گويد:< در طراحي اوليه ما كه با نظر متخصصان توانبخشي انجام شده بود بررسي 40 ناهنجاري پيش‌بيني شده بود اما بعد كه آمار و ارقام به دست آمد مشخص شد كه شيوع برخي از ناهنجاري‌ها بسيار كم و حتي گاهي كمتر از يك درصد است، بنابراين حالا فقط اين ناهنجاري‌ها بررسي مي‌شوند: سر به جلو، شانه نامتقارن، پشت كج، پشت گرد، كمر گرد، پشت صاف، زانوي ضربدري، زانوي پرانتزي، كف پاي صاف و شصت كج كه اين ناهنجاري‌ها در شناسنامه سلامت دانش‌آموزان درج مي‌شوند.>
مديركل فعاليتهاي ورزشي آموزش و پرورش ادامه مي‌دهد: <بررسي اين آمار به ما نشان مي‌دهد كه مشكلات شهرنشيني ناهنجاريهاي قامتي را افزايش مي‌دهند و از سوي ديگر دختران با افزايش سن به دليل محدوديت‌هاي اجتماعي، فقر حركتي بيشتري دارند و از اين رو ميزان ناهنجاري‌ها در دختران با افزايش سن، افزايش مي‌يابد.> كاشف با انتقاد از كافي نبودن سالن‌هاي ورزشي سرپوشيده مخصوص بانوان مي‌گويد: <در اين ميان ساعت ورزش در مدارس هم كه معمولا فداي درس‌هاي ديگر مي‌شود و از آن گذشته 2 ساعت تحرك در طول هفته به هيچ عنوان كافي نيست و بنابراين بايد ايجاد مدارس بانشاط و استفاده از ساعت تعطيلي مدارس (بعد از ظهرها) براي استفاده ورزشي دانش‌آموزان با اولويت استفاده دختران مدنظر قرار گيرد.>
اما مهم‌ترين و جديدترين اقدام دفتر فعاليتهاي تربيت بدني، ايجاد كانون‌هاي اصلاحي در تمام مناطق آموزش و پرورش است. به اين منظور مربياني دوره ديده در هر يك از اين كانون‌ها مستقر هستند و دانش‌آموزان مشكل‌دار با معرفي‌نامه مدير مدرسه مي‌توانند به اين كانون‌ها مراجعه كنند و به طور رايگان از خدمات كانون‌هاي اصلاحي بهره‌مند شوند. دكتر كاشف سال تحصيلي 85-86 را زمان فعاليت رسمي اين كانون‌ها عنوان مي‌كند.
عضو تحریریه علمی ایران سلامت
LinkBack URL
About LinkBacks
علاقه مندي ها (Bookmarks)